Historia wspólnoty seminaryjnej
Historia Gdańskiego Seminarium Duchownego rozpoczęła się ponad 65 lat temu. Mimo wielu prób utworzenia diecezjalnego seminarium w Gdańsku udało się to dopiero biskupowi Edmundowi Nowickiemu, który w kwietniu 1957 roku wydał dekret o naborze kandydatów do Biskupiego Seminarium Duchownego. Pół roku później progi seminaryjnej furty przekroczyło 25 pierwszych kandydatów. Opiekę nad oliwską uczelnią powierzono Zgromadzeniu Księży Misjonarzy, spośród których pierwszym rektorem został ks. Antoni Baciński. 26 października 1957 roku biskup Nowicki poświęcił seminaryjną kaplicę. Dzień później w uroczystość Chrystusa Króla oficjalnie erygował oliwskie seminarium, którego święto patronalne będzie odtąd przypadać w tę właśnie uroczystość. 4 stycznia 1958 roku, kardynał Stefan Wyszyński poświęcił gmachy Biskupiego Seminarium.
Początki seminarium nie były łatwe. Cysterskie dormitoria służyły za mieszkania kleryków oraz sale wykładowe. Pierwszy remont oraz przebudowa gmachu seminaryjnego miała miejsce w 1959 roku. Udało się wygospodarować kilkanaście nowych pokoi, nową kaplicę – Mariacką (obecnie część katedry oliwskiej) oraz przystosować dawny refektarz cysterski do spożywania posiłków. Nowe skrzydło z pokojami kleryckimi nazwano pieszczotliwie „Syberią” z powodu bardzo niskich temperatur w zimie.
Bardzo ważnym wydarzeniem w młodej wspólnocie seminaryjnej były pierwsze święcenia kapłańskie, których biskup Edmund Nowicki udzielił 15 diakonom dnia 29 czerwca 1962 roku w bazylice Mariackiej. O wadze tej uroczystości świadczą gratulacje nadesłane przez Ojca Świętego Jana XXIII.
W 1967 roku nastąpiła zmiana rektora Biskupiego Seminarium Duchownego. Ks. Antoniego Bacińskiego zastąpił wówczas ks. Teofil Herrmann, a wicerektorem został ks. Tadeusz Gocłowski, późniejszy rektor seminarium i biskup, a następnie pierwszy arcybiskup Archidiecezji Gdańskiej. W 1971 roku ks. Teofil Herrmann został przeniesiony do seminarium w Gorzowie Wielkopolskim, w związku z czym ks. Gocłowski zastąpił go w funkcji rektora, którą pełnił przez kolejne dwa lata. Gdy w 1973 roku został wybrany pierwszym w historii polskiej prowincji wizytatorem zgromadzenia, jego stanowisko objął ks. Władysław Bomba. Zwiększająca się liczba kleryków wymusiła rozbudowę gmachu seminarium. Pierwsza budowa miała miejsce w latach siedemdziesiątych. W 1978 roku kardynał Stefan Wyszyński poświęcił nowe skrzydło Biskupiego Seminarium nazwane „Falowcem”. Mieściła się w nim nowa aula, refektarz oraz kuchnia, a także pokoje mieszkalne dla kleryków, profesorów i gości. Swoją nazwę budynek przyjął od budowanych w tamtym czasie długich bloków na gdańskim Przymorzu.
W 1982 roku urząd rektora ponownie objął ks. Tadeusz Gocłowski. Posługę tę pełnił jednak bardzo krótko, bo w marcu 1983 roku został nominowany przez papieża Jana Pawła II biskupem pomocniczym diecezji gdańskiej. W latach 1983-1984 i 1990-1994 urząd rektora sprawował ks. Jan Telus, zaś w latach 1984-1990 stanowisko to pełnił ks. Jan Kapuściak.
W 1987 roku Biskupie Seminarium Duchowne miało zaszczyt gościć Ojca Świętego Jana Pawła II. W dniach 11-12 czerwca oliwska uczelnia stała się tymczasową papieską rezydencją. Przed wizytą papieża Polaka oddano kolejny gmach seminaryjny, „Wersal”, który służył jako hotel dla wszystkich gości przybyłych z Ojcem Świętym.
Gdy na mocy bulli Jana Pawła II „Totus tuus Poloniae populus” z 1992 roku nastąpiła reorganizacja struktur administracyjnych polskiego Kościoła, diecezja gdańska została podniesiona do rangi archidiecezji. Po tym wydarzeniu rada naukowa oliwskiej uczelni zmieniła jej nazwę z Biskupiego Seminarium Duchownego na Gdańskie Seminarium Duchowne.
W 1994 roku rektorem został ks. Stanisław Wypych. Cztery lata później, po 41 latach kierowania seminarium przez Zgromadzenie Księży Misjonarzy, arcybiskup Tadeusz Gocłowski przekazał zarząd nad nim księżom diecezjalnym. Nowym rektorem został ks. Jacek Bramorski.
W dniach 5-6 czerwca 1999 roku oliwska uczelnia ponownie stała się rezydencją papieża Jana Pawła II. Klerycy oczekiwali na Ojca Świętego na dziedzińcu seminaryjnym ze śpiewem pieśni włoskich, kaszubskich oraz góralskich.
W 2004 roku Gdańskie Seminarium Duchowne zostało afiliowane do Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Tego samego roku oliwska uczelnia stała się „agorą biblistów”. Tutaj odbyło się I Walne Zgromadzenie Stowarzyszenia Biblistów Polskich, a także 42. Sympozjum Biblistów Polskich, na którym spotkali się najwybitniejsi polscy bibliści (m.in. arcybiskup Stanisław Gądecki oraz ks. prof. Waldemar Chrostowski). Swoje pięćdziesięciolecie Gdańskie Seminarium Duchowne obchodziło w 2007 roku. Uroczystościom złotego jubileuszu przewodniczył kardynał Zenon Grocholewski, ówczesny Prefekt Kongregacji ds. Wychowania Katolickiego. Z tej okazji Gdańskie Seminarium Duchowne wydało kronikę oraz historię pięćdziesięciu lat oliwskiej uczelni.
W 2008 roku arcybiskup Tadeusz Gocłowski przeszedł na emeryturę. 17 kwietnia 2008 roku papież Benedykt XVI mianował ówczesnego biskupa warszawsko-praskiego Sławoja Leszka Głódzia metropolitą gdańskim. 23 kwietnia odbył się uroczysty ingres arcybiskupa do archikatedry oliwskiej, w którym uczestniczyli najwyżsi przedstawiciele Episkopatu Polski, władze państwowe oraz prezbiterium Kościoła Gdańskiego.
W czerwcu 2009 roku odbyła się kolejna zmiana w gronie moderatorów Gdańskiego Seminarium Duchownego. Ks. Bramorskiego zastąpił ks. Grzegorz Szamocki. W 2010 roku wspólnota gościła nuncjusza apostolskiego, arcybiskupa Celestino Migliore, oraz prymasa Polski, arcybiskupa Józefa Kowalczyka, którzy wraz z arcybiskupem Głódziem, arcybiskupem Gocłowskim i biskupem Kasyną odprawili uroczystą Eucharystię w nowej kaplicy seminaryjnej. Patronują jej błogosławieni męczennicy gdańscy okresu II wojny światowej.
W latach 2013-2015 Gdańskie Seminarium corocznie przeżywało uroczystość święceń biskupich. 27 kwietnia 2013 roku sakrę przyjął ks. Mirosław Adamczyk, obecny nuncjusz apostolski w Panamie. Na początku 2014 roku święcenia w stopniu episkopatu przyjął ks. Wiesław Szlachetka, wieloletni wykładowca w Gdańskim Seminarium Duchownym. Kolejnym biskupem wyświęconym w murach katedry oliwskiej był ks. Zbigniew Zieliński. Jego święcenia biskupie odbyły się 24 października 2015 roku. Warto dodać, że innym absolwentem Biskupiego Seminarium Duchownego, który otrzymał święcenia biskupie, jest ks. Ryszard Kasyna, obecny ordynariusz diecezji pelplińskiej. Miało to miejsce w 2005 roku.
Gdańskie Seminarium otaczają liczni przyjaciele, którym na sercu leży los kleryków. Dlatego od października 2013 roku wspólnota seminaryjna przyznaje szczególną nagrodę „Amicus Noster” dla swoich najbliższych przyjaciół. Jako pierwszy nagrodę tę otrzymał pan Jakub Szadaj, Przewodniczący Niezależnej Gminy Wyznania Mojżeszowego w RP. Kolejnym laureatem nagrody „Nasz Przyjaciel” został prof. dr hab. Roman Nowicki, Kierownik Katedry i Kliniki Dermatologii i Alergologii Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego. W 2015 roku nagrodę tę otrzymał natomiast pan Tadeusz Dzierzęcki, wyjątkowy rolnik z Łebcza. Do tego szacownego grona dołączył pan Tomasz Kloskowski, prezes Portu Lotniczego w Gdańsku, który otrzymał seminaryjną nagrodę w 2019 roku.
Pod koniec 2015 roku nasza wspólnota przeżywała rozpoczęcie diecezjalnych obchodów Jubileuszowego Roku Miłosierdzia poprzez uroczyste otwarcie tzw. „Bramy Miłosierdzia” w katedrze oliwskiej. Z tej okazji klerycy wydali publikacje „Dla świadczenia o miłosierdziu” i „Czas miłosierdzia”, których nakład wyniósł kilka tysięcy sztuk i bardzo szybko rozszedł się wśród wiernych diecezji.
3 maja 2016 roku do wspólnoty seminaryjnej dotarła smutna informacja o śmierci arcybiskupa Tadeusza Gocłowskiego. 6 maja odbył się jego uroczysty pogrzeb, na którym zgromadzili się przedstawiciele Episkopatu Polski, gdańscy duchowni oraz licznie zgromadzeni świeccy.
W latach 2016-2018 Gdańskie Seminarium Duchowne organizowało specjalne spotkania dla Liturgicznej Służby Ołtarza zwane „Akademią Lektora”. W ich trakcie klerycy zapoznawali zgromadzonych gości z różnymi zagadnieniami z zakresu wiary, szczególnie Pisma Świętego i liturgii. Obecnie klerycy włączają się w organizację diecezjalnego Kursu Lektora, podczas którego towarzyszą członkom Liturgicznej Służby Ołtarza w wykładach z Pisma Świętego oraz ćwiczeniach liturgicznych.
20 maja 2017 roku arcybiskup odwołał ks. Grzegorza Szamockiego z funkcji rektora Gdańskiego Seminarium Duchownego i mianował nim ks. Krzysztofa Kinowskiego. W tym samym roku w miejsce ks. Krzysztofa Mudlaffa, dotychczasowego ojca duchownego został powołany o. Wojciech Langowski, zaś w miejsce dyrektora ekonomicznego, ks. Krystiana Wilczyńskiego został powołany ks. Maciej Sobczak. W 2019 roku na tym urzędzie zastąpił ks. Dawid Szabowski.
W październiku 2017 roku Gdańskie Seminarium obchodziło swój jubileusz 60-lecia. W katedrze oliwskiej ponownie zebrali się znamienici goście, absolwenci oraz rodziny kleryków i ich przyjaciele, aby świętować jubileusz seminarium. Uroczystej Mszy św. przewodniczył arcybiskup Sławoj Leszek Głódź, zaś wykład inauguracyjny wygłosił ks. prof. dr hab. Waldemar Chrostowski. Z okazji diamentowego jubileuszu klerycy przygotowali „Album” przedstawiający historię oliwskiej uczelni na fotografiach. Kolejną wielką i ważną publikacją stał się wydany w 2018 roku „Duch Niepodległej” – podręcznik patriotyczny wydany przez alumnów z okazji stulecia niepodległości Polski oraz dziesięciolecia ingresu arcybiskupa Sławoja Leszka Głódzia do katedry oliwskiej. W tym samym roku klerycy przygotowali również publikację „Księża bez cenzury. Rozmowy pod koloratką”, w której najtarsi profesorowie podejmują ważne dla każdego powołanego tematy. W 2019 roku klerycy wydali książkę o błogosławionych męczennikach gdańskich pt. „Bogu i Ojczyźnie”, włączając się w tym w obchody roku jubileuszowego Błogosławionych Męczenników II wojny światowej. W przygotowaniu znajduje się publikacja pod roboczym tytułem „Gdańska busola wiary”, która będzie przewodnikiem w wierze dla współczesnego człowieka. Natomiast zespół powołaniowy Gdańskiego Seminarium Duchownego może poszczycić się dwiema płytami z utworami religijnymi: „Słuchaj” z 2012 roku oraz „Zaufaj…” z 2016 roku.
13 sierpnia 2020 r. abp Sławoj Leszek Głódź, Metropolita Gdański obchodził swoje urodziny 75. urodziny. Z racji osiągnięcia wieku emerytalnego, na mocy i zgodnie z przepisami prawa kanonicznego, złożył on na ręce Ojca Świętego Franciszka rezygnację z pełnionego urzędu i oddał się do jego dyspozycji. Papież Franciszek przyjął rezygnację i na czas wyboru nowego arcybiskupa dla archidiecezji gdańskiej, wyznaczył i mianował Administratora Apostolskiego „sede vacante”. Został nim biskup elbląski – bp Jacek Jezierski.
2 marca 2021 r. Administrator Apostolski Archidiecezji Gdańskiej poinformował o decyzji papieża Franciszka i nominacji dotychczasowego Metropolity Białostockiego abp. Tadeusza Wojdy (SAC) na urząd nowego Metropolity Gdańskiego. Mottem posługi biskupiej abp. Wojdy są słowa: Oportet praedicari Evangelium – „aby była głoszona Ewangelia” (Mk 13,10).
25 marca archidiecezja gdańska obchodziła 29. rocznicę swego ustanowienia. Tego samego dnia miało miejsce kanoniczne objęcie archidiecezji gdańskiej przez nowego Metropolitę Gdańskiego abp. Tadeusza Wojdę (SAC) w bazylice archikatedralnej w Gdańsku-Oliwie. Na początku obrzędu bp Wiesław Szlachetka poprowadził modlitwę Anioł Pański i odczytał komunikat Nuncjatury Apostolskiej. Potem bp Zbigniew Zieliński odczytał bullę papieża Franciszka nominującą abp. Wojdę na urząd Metropolity Gdańskiego. Następnie został podpisany protokół kanonicznego objęcia archidiecezji.
W Niedzielę Palmową, 28 marca, wspólnota seminaryjna uczestniczyła w ingresie Metropolity Gdańskiego do archikatedry oliwskiej. Wprowadzenie do katedry rozpoczął obrzęd poświęcenia palm, po czym nastąpiło odczytanie Ewangelii o wjeździe Chrystusa Pana do Jerozolimy. Następnie po przyjściu w procesji z palmami do ołtarza bp Wiesław Szlachetka w imieniu Kościoła gdańskiego wygłosił słowo powitania i pozdrowienia nowego pasterza archidiecezji gdańskiej. Z kolei bp Zbigniew Zieliński odczytał bullę papieża Franciszka, mianującą abp. Wojdę Metropolitą Gdańskim. Wręczenia pastorału dokonał bp Jacek Jezierski, dotychczasowy Administrator Apostolski Archidiecezji Gdańskiej. Ten gest jest widzialnym znakiem przekazania urzędu pasterskiego posługiwania nowemu Metropolicie Gdańskiemu. Zaraz po przekazaniu pastorału abp Wojda zajął pierwsze miejsce w tej świątyni, czyli katedrę. Homagium, a więc wyrazy oddania i szacunku, złożyli jego najbliżsi współpracownicy: biskupi pomocniczy, przedstawiciele duchowieństwa, osoby życia konsekrowanego i wierni świeccy.
23 czerwca 2021 r., zgodnie z zaleceniami Stolicy Apostolskiej oraz wytycznymi Konferencji Episkopatu Polski, Metropolita Gdański wydał dekret o ustanowieniu w Gdańskim Seminarium Duchownym roku propedeutycznego. Tą decyzją abp Tadeusz Wojda SAC potwierdził, że formacja do święceń prezbiteratu w naszym seminarium, począwszy od roku akademickiego 2021/2022 będzie trwała 7 lat. Rok propedeutyczny będzie czasem pogłębionego rozeznawania podjętej przez kandydatów decyzji. Będzie służył także pogłębieniu życia religijnego, umocnieniu fundamentów wiary oraz osobistej relacji z Jezusem. To wszystko ma na celu lepsze przygotowanie kandydatów do formacji w seminarium duchownym i do podjęcia studiów filozoficzno-teologicznych. Arcybiskup mianował ks. Roberta Zielińskiego Prorektorem, a ks. Łukasza Grelewicza Prefektem Okresu Propedeutycznego na okres 3 lat.
Mimo wakacji i nieobecności kleryków w domu seminaryjnym, w budynkach Gdańskiego Seminarium Duchownego bardzo wiele się dzieje. Jest to bowiem najlepszy czas na wzmożone prace remontowe, które w trakcie trwającego roku akademickiego byłyby trudne do zrealizowania. Budynki, w których rozwijamy i umacniamy nasze powołanie są cennym zabytkiem sakralnym i historycznym, wpisanym na listę pomników historii przez prezydenta Polski Andrzeja Dudę dnia 23 listopada 2017 r. Dzięki temu GSD mogło skorzystać z dofinansowań płynących z Ministerstwa Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu, a także wsparcia Wojewódzkiego Pomorskiego Konserwatora Zabytków. Środki finansowe pozwalają na wymienienie dachu nad trzema budynkami o łącznej powierzchni prawie 1500 m2. Oprócz wymiany dachówek, które przez lata ulegały zniszczeniu, na budynkach GSD zostaną wymienione rynny na miedziane. Wszystko to służy ochronie całego kompleksu pocysterskiego przed zniszczeniem, nam zaś pozwoli dalej studiować i modlić w zmodernizowanych budynkach.
W niedzielę, 26 września 2021 r., podczas uroczystej Mszy św. w archikatedrze oliwskiej odbył się obrzęd nałożenia paliusza abp. Tadeuszowi. W imieniu papieża Franciszka dokonał tego abp Salvatore Pennacchio, Nuncjusz Apostolski w Polsce.
27 marca 2022 r., w IV Niedzielę Wielkiego Postu, zwaną również Niedzielą Laetare (Radości), archidiecezja gdańska pożegnała jednego ze swoich pasterzy. Wolą papieża Franciszka bp Zbigniew Zieliński, dotychczasowy biskup pomocniczy archidiecezji gdańskiej, dnia 10 marca 2022 r. został przeniesiony na urząd biskupa koadiutora diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej.
W święto Jezusa Chrystusa Najwyższego i Wiecznego Kapłana, 9 czerwca, abp Tadeusz Wojda SAC poinformował naszą wspólnotę o zmianach przełożonych w Gdańskim Seminarium Duchownym. Dotychczasowy Rektor GSD, ks. dr Krzysztof Kinowski, z dniem 1 października, podjął pracę naukową w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Nadal jednak pozostał wykładowcą Pisma Świętego w seminarium. Jego miejsce, z dniem 1 września, zajął dotychczasowy Prorektor GSD, ks. dr Krzysztof Szerszeń. Nowym Prorektorem GSD został mianowany ks. mgr lic. Łukasz Grelewicz, dotychczasowy Prefekt Okresu Propedeutycznego.
Wraz z rokiem akademickim 2021/2022 okres propedeutyczny w seminarium duchownym rozpoczęli klerycy z archidiecezji gdańskiej i diecezji toruńskiej. Z tego względu nowym Prefektem Okresu Propedeutycznego został ks. dr Bartosz Adamski, kapłan diecezji toruńskiej, wyznaczony i delegowany do tej funkcji przez biskupa toruńskiego Wiesława Śmigla.
6 lipca 2022 r. Stolica Apostolska wydała komunikat, w którym poinformowała o mianowaniu ks. Piotra Przyborka, Dyrektora Wydziału Duszpasterskiego Kurii Metropolitalnej w Gdańsku-Oliwie oraz wieloletniego wykładowcę Pisma Świętego naszego seminarium, na biskupa pomocniczego archidiecezji gdańskiej.
Z kolei w sobotę, 20 sierpnia, ks. Piotr Przyborek przyjął święcenia biskupie w archikatedrze oliwskiej. Uroczystej liturgii przewodniczył Metropolita Gdański, abp Tadeusz Wojda SAC, który był głównym konsekratorem święceń. Współszafarzami sakramentu święceń byli Nuncjusz Apostolski w Polsce, abp Salvatore Pennacchio i Koadiutor Diecezji Koszalińsko-kołobrzeskiej, bp Zbigniew Zieliński.
W wieczór seminaryjnej wigilii, 22 grudnia, nasza wspólnota wzbogaciła się o „nowego” Przyjaciela. Po raz piąty w historii Gdańskiego Seminarium Duchownego został przyznany tytuł Amicus Noster. Tym razem otrzymała go Pani Gabriela Lisius, Starosta Powiatu Wejherowskiego, która stała się pierwszą kobietą noszącą ten tytuł w historii naszego seminarium.
